Ông Jan Scruggs là người đứng đầu VVMF, một tổ chức cựu chiến binh Hoa Kỳ tham gia chiến tranh Việt Nam từ mấy mươi năm qua. Tổ chức này đã góp công xây dựng đài tưởng niệm chiến tranh Việt Nam ở thủ đô Washington, và trong thời gian gần đây, đã tiếp tay vào việc dọn dẹp bom mìn, vật nổ còn sót lại ở Việt Nam. Hôm thứ Hai, ông Scruggs trở lại Việt Nam để nhận một phần thưởng từ tay chính phủ cộng sản mà ông có thời chiến đấu chống lại.
Vào tháng 5 năm 1969, trong lúc vụ phục vụ tại một đơn vị bộ binh Hoa Kỳ ở Việt Nam, ông Jan Scruggs bị thương do một mảnh đạn pháo kích của Việt Cộng. 10 năm sau đó, ông là Chủ Tịch của Quỹ Tưởng Niệm Cựu Chiến Binh Việt Nam, gọi tắt là VVMF, một tổ chức được Quốc Hội ủy nhiệm để xây đài tưởng niệm Chiến tranh Việt Nam ở thủ đô Washington.
Từ năm 2000 đến nay, ông Scruggs và VVMF đã ra sức để giúp trẻ em và nông dân Việt Nam tránh được hậu quả chết người của chiến tranh: đó là vô số những bom mìn chưa nổ vẫn còn nằm rải rác khắp miền Trung Việt Nam.
Tại Hà Nội hôm thứ Hai, ông được trao huân chương Hòa Bình Và Hữu Nghị Giữa Các Dân Tộc, và người trao huân chương cho ông là chính phủ cộng sản mà ông đã cầm súng chống lại cách nay gần 40 năm. Dịp này ông phát biểu:
"Đây là bằng chứng hùng hồn cho thấy quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam đã tiến xa như thế nào trong vòng 30 năm qua."
Tổ chức VVMF của ông Scruggs mỗi năm chi tiêu mấy trăm ngàn đôla trong tỉnh Quảng Trị để tháo gỡ các loại bom mìn chưa nổ; và quan trọng hơn thế, đã hướng dẫn người dân trong tỉnh về cách tránh né các thứ nguy hiểm này. Tính đến cuối năm 1999, các loại bom mìn còn sót lại của thời kỳ chiến tranh đã làm 7,000 người, vào khoảng 1% dân số quảng Trị, chết hoặc bị thương.
Ông Scruggs nói rằng các nỗ lực tháo gỡ, dọn dẹp bom mìn của VVMF và các tổ chức khác đã làm tỷ lệ thương vong giảm đến 90%:
"Đây thực sự là một sáng kiến hợp tác giữa người dân với nhau, từ những cựu chiến binh Hoa Kỳ cho đến người dân Việt Nam. Đây là chuyện mà tổ chức của chúng tôi muốn giúp người Việt Nam."
Nhưng ông Trần Đắc Lợi, thuộc Liên hiệp các Tổ chức Hữu Nghị, cơ quan tặng huân chương cho ông Scruggs, nói rằng chính phủ Việt Nam đánh giá cao chẳng những công tác tháo gỡ bom mìn của VVMF, mà còn đánh giá cao sự ủng hộ của tổ chức này đối với việc phát huy quan hệ Việt Mỹ.
Ông Scruggs, một người đã nhiều lần đi thăm Việt nam từ năm 2000 đến nay, cũng là một người ủng hộ nhiệt tình việc phát huy quan hệ Mỹ – Việt:
"Việt Nam là một địa điểm độc đáo, và về nhiều mặt, là một thành viên điển hình cho các nước khác trên thế giới. Việt Nam không có vấn đề gì với các nước láng giềng, không có xung đột quân sự hoặc bất kỳ vấn đề nào khác. Đó là quốc gia thực sự hòa bình và muốn có hòa bình trong khu vực."
Cùng đến Việt Nam với ông Scruggs lần này còn có một người bạn đồng ngũ với ông. Đó là Jim Moscone, một trung sĩ cùng trung đội vào tháng 5 năm 1969. Cả 2 đều bị thương trong cùng vụ pháo kích đó. Cựu trung sĩ Moscone kể lại vụ pháo kích:
"Chúng tôi bị phục kích trong một cánh rừng phía Nam Xuân Lộc. Một ngày trước đó đã có đụng trận khiến cho vài người chết, quả là một ngày xấu. Và qua sáng hôm sau lại đụng một trận nữa. Một chiến binh của miền Bắc phóng một quả rocket. Tôi tưởng quả đạn bay vào chỗ tôi nhưng nó lại bay về phía ông Scruggs. Quả đạn suýt giết chết ông ta và một người nữa. Còn tôi chỉ bị thương nhẹ. Bây giờ thì tôi muốn quay lại chỗ đó lần nữa."
Cựu trung sĩ Moscone sẽ có dịp thực hiện ý định này. Sau buổi lễ nhận huân chương, 2 ông sẽ đến Xuân Lộc, bây giờ thuộc tỉnh Đồng Nai.
