Lần đầu tiên tôi gặp tài tử Katie Lương, cô là diễn giả tại Cinema Symposium do hội VAALA và hội VNLC tổ chức tại UCLA. Cô cùng nhiều nhà làm phim gốc Việt nói chuyện với khán giả và sinh viên đại học UCLA về nghề làm phim. Nhiều cuốn phim nổi tiếng của cộng đồng sẽ sản sinh ra từ Cinema Symposium này.
Lần cuối cùng tôi gặp Katie Lương, cô đang định bán quán ăn nho nhỏ gần khu Bolsa, nơi khách hàng hầu hết là học sinh trường trung học gần đó, hầu hết gốc Việt. Tôi đến với một người bạn với ý định sang lại quán này nhưng rồi lại thôi.
Vài năm sau, cô qua đời vì bệnh ung thư ngày 28 tháng 10 vừa qua. Tin được đồn ra từ các bạn trong ngành điện ảnh, không ai muốn tin. Người đẹp như thế, hiền lành như thế, đàng hoàng như thế, chết sao được! Tất nhiên qua khỏi giai đoạn “denial” thì cũng phải tới giai đoạn “acceptance” - xưa nay không có luật nào cấm Thần Chết rước đi người đàng hoàng hiền lành xinh đẹp.
Dustin Nguyễn và Katie Lương trong quảng cáo quần jeans Levi's.
Katie - cô cũng dùng tên Kathleen Lương – sinh tại Việt Nam, vượt biên với gia đình và tới Mỹ lúc mới 2-3 tuổi. Cô từng làm người mẫu, diễn viên. Cô xuất hiện trong những mẫu quảng cáo phát trên toàn quốc, và có một vai diễn nhỏ trong 2 Days in the Valley năm 1996, một phim vừa hài vừa xã hội đen, do MGM sản xuất. Katie đến với cộng đồng Việt Nam qua nhiều video ca nhạc, nhưng nổi bật nhất là phim Rồng Xanh - Green Dragon của đạo diễn Timothy Linh Bùi.
Ra mắt chiếu rạp ngày 1 tháng 5 năm 2002, phim Rồng Xanh với Patrick Swayze, Forest Whittaker, và Đơn Dương, là câu chuyện những người Việt Nam di tản năm 1975 và những nỗi uất ức và những cảnh đời éo le. Vai của Katie là một mảnh đời như vậy. Cô đóng vai vợ bé một sĩ quan, nhưng lại yêu một người khác, và họ đến Camp Pendleton cùng lúc.
Nói với Viet Film Fest của VAALA (Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Mỹ), đạo diễn Timothy Linh Bùi, gọi Katie là một “O.G.” - tiếng lóng tắt của “original gangsta” và có ý nói cô là người vào nghề và nổi tiếng trước mọi người khác. “Cô là một trong những nữ tài tử được nhiều đạo diễn tìm đến nhất thời đầu thập niên 1990. Tôi rất mừng được làm việc với cô trong các video ca nhạc Việt Nam nhưng phải sau phim Rồng Xanh chúng tôi mới thành bạn. Tôi chứng kiến cô trưởng thành thành một nghệ sĩ lớn trong trò chơi cuộc đời.”
Sau Rồng Xanh, Katie xuất hiện trong cuốn phim dài đầu tay của một đạo diễn Mỹ gốc Việt và nay rất nổi tiếng tại Việt Nam, Victor Vũ. Trong phim Buổi Sáng Đầu Năm - First Morning, Katie đóng vai Linh, một cô gái sống ở Mỹ nhưng chưa thoát nổi những cơn kinh hoàng của lần vượt biên bị làm nạn nhân hải tặc. Sự xâu xé nội tâm của nhân vật giúp bộc lộ tài diễn xuất sắc của Katie đằng sau khuôn mặt xinh đẹp.
Cảnh Katie Lương thăm mẹ, trong phim First Morning cùng với Long Nguyễn, Johnny Trí Nguyễn, Catherine Thúy Ái, đạo diễn Victor Vũ.
Trong First Morning, diễn viên Long Nguyễn đóng vai Nam, chú của Katie. Anh tiết lộ với tôi rằng Katie còn làm set photogrpher cho phim, vì cô có tài chụp hình rất đẹp. “Tất cả hình nào trong poster hay quảng cáo hay bìa DVD mà không có Katie trong đó là do Katie chụp,” anh Long nói.
Sau cuốn phim này, Katie còn đóng trong Oan Hồn - Spirits cũng của Victor Vũ. Khi Victor làm phim sau đó, Thế Giới Huyền Bí / Tình Yêu Bất Diệt - Mysterious World / Love Never Dies thì Katie không đóng mà đảm nhận phần ẩm thực cho đoàn làm phim. Tôi ghé thăm trường quay là một ngôi nhà ở Orange thì Katie đang nấu nướng ngay đó. Đoàn quay phim đang quay trên lầu thì Katie dùng ngay bếp của nhà đó để hâm thức ăn. Đó là lần đầu tiên tôi nếm đồ ăn của Katie.
Long Nguyễn và Katie đóng chung với nhau trong 3 phim, Rồng Xanh, Missing Brendan, và First Morning. Trong First Morning, có cảnh Linh cãi nhau với cha mẹ, rồi buồn qua ngồi vẽ tranh với chú Nam, hai chú cháu vẽ tranh với nhau. Chú Nam thấy Linh buồn thì cố chọc cho Linh cười. “Katie đóng rất là nhập vai, tôi thấy cổ buồn thật,” anh Long kể, “nên tôi cố chọc cho cổ cười thật. Chọc mãi cổ mới cười. Tôi nhớ cảnh này hoài.”
Cũng như đạo diễn Timothy Linh Bùi, Long Nguyễn gọi Katie là “người tiên phong của giới trẻ. Hồi đó đâu có mấy ai đi đóng phim Holllywood, chỉ có vài người - Kiều Chinh, Dustin Nguyễn - và trẻ là Katie.”
“Cảm tường của Long là Katie rất là hiền,” anh nói tiếp. Anh trở lại với chữ “hiền” nhiều lần trong buổi nói chuyện với tôi. Anh kể Katie cũng hay giúp đỡ người khác. “Trong chỗ quay có rất nhiều việc, có những người bưng đèn, xách mấy cuộn dây điện, Katie giúp luôn cả bê đồ dùm cho người khác mặc dù cô là nữ diễn viên vai chính.”
Đúng như nhận xét của Long Nguyễn, những người biết Katie đều nhận xét là cô hiền. Dù là “tài tử xi-nê-ma,” chưa bao giờ cô hành xử kiêu ngạo kiểu “diva.”
Khoảng thời gian này là lúc Katie xuất hiện tại Cinema Symposium do VAALA và hội sinh viên VNLC (Vietnamese Language and Culture) tại UCLA tổ chức năm 2002. ô nói chuyện với sinh viên rất tự nhiên, như bạn bè. Sau này tôi biết cô qua lại với giới sinh viên nhiều, cô có bạn bè còn đi học, và cô hay xuất hiện tại những buổi họp mặt thân hữu của Tổng Hội Sinh Viên Việt Nam Nam Cali.
Trong những năm sau đó, tôi vẵn thường gặp Katie mỗi lần có Đại Hội Điện Ảnh Việt Nam Quốc Tế - Vietnamese International Film Festival nay là Viet Film Fest. Lần nào cô cũng vui vẻ tay bắt mặt mừng với bạn bè trong giới làm phim cũng như trong khán giả.
Một hôm, tôi bắt gặp tấm hình này trên Facebook của một trong những người bạn Tổng Hội Sinh Viên cũ.
Sau một thời gian kinh doanh nước trái cây tươi với boba, bán trong một xe food truck, Katie mở một quán nhỏ mang tên Katie's Munchies trên đường McFadden, với khách hàng hầu hết là các em học sinh trung học La Quinta gần đó. La Quinta High School ở Garden Grove, Quận Cam, có tới 3/4 học sinh là gốc Việt. Cô bán thức ăn cho học sinh, với nhân viên là học sinh, và giá bán cũng rất… học sinh.
Nhưng thuê cửa hàng ở Bolsa mà bán với giá học sinh thì có lẽ không thể bền. Được ít lâu thì Katie sang lại tiệm, trở về với xe food truck và tiếp tục bán cho học sinh cũng với tên Katie's Munchies.
Trong bạn bè cùng biết Katie, mỗi lần gặp nhau chúng tôi lại tự bảo, hay hôm nào mình hẹn gặp ở Katie's Munchies nhỉ. Lần nào cũng vậy, lần nào cũng tự bảo ừ nhớ sắp xếp.
Rồi cuối cùng đều lỡ hẹn để rồi quá trễ. Katie qua đời vì ung thư. Cô dặn gia đình không làm rườm rà, không viếng tang, chỉ có làm lễ theo nghi thức Phật Giáo rồi đưa cô về nơi an nghỉ. Các em học sinh sẽ không còn người chị bán hàng dễ thương, chúng tôi lỡ hẹn với một người bạn hiền lành tử tế xinh đẹp, và thế giới mất đi một người lẽ ra nên có thêm: hiền lành, dễ mến, tử tế.
