Trong bài diễn văn tân niên hôm 1/1/2019, nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un cảnh báo rằng ông có thể sẽ ‘đi con đường khác’ nếu Wahsington vẫn duy trì lệnh cấm vận trong lúc quốc gia này đang thúc đẩy phát triển kinh tế.
Ông Kim không nói rõ ‘con đường khác’ là như thế nào. Lời cảnh báo này có thể tương tự như giọng điệu hung hăng mà Bình Nhưỡng thường áp dụng trước cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Triều hồi năm ngoái. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng ông khó lòng đảo ngược sự phá băng giữa hai nước khó khăn lắm mới có được và Bình Nhưỡng có ít lựa chọn ngoài việc vận động trực tiếp Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Dấu hiệu gây nản lòng?
Trong cuộc gặp thượng đỉnh với ông Trump hồi tháng Sáu năm ngoái ở Singapore, ông Kim đã cam kết làm việc hướng tới phi hạt nhân hóa. Nhưng kể từ đó đã có rất ít tiến triển. Hồi tháng 11, một cuộc gặp cấp cao lên kế hoạch giữa hai phía đã bị hủy đột ngột.
Bình Nhưỡng đã yêu cầu Washington dỡ bỏ cấm vận và tuyên bố chính thức chấm dứt Chiến tranh Triều Tiên 1950-53 để đáp lại chuyện Bình Nhưỡng tháo dỡ cơ sở thử nghiệm vũ khí hạt nhân Punggye-ri và một cơ sở động cơ tên lửa quan trọng.
Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence nói rằng Bắc Triều Tiên không buộc phải cung cấp danh sách các vũ khí và địa điểm hạt nhân của họ và đặc sứ về hạt nhân của Mỹ đã đề xuất tạo thuận lợi cho viện trợ nhân đạo.
Tuy nhiên, bài diễn văn của ông Kim đã kêu gọi ‘chấm dứt hoàn toàn’ mọi cuộc tập trận chung và sỉ vả các biện pháp cấm vận.
“Thông điệp của ông ấy là ‘Chúng tôi đã làm những gì chúng tôi đã hứa ở Singapore trong khi phía Mỹ đã làm rất ít,” ông Vipin Narang, một giáo sư khoa học chính trị tại Viện Công nghệ Massachusetts, nhận định.
Thế nào là ‘con đường khác’?
Truyền thông Nhà nước Bắc Triều Tiên đã tăng cường chỉ trích Mỹ và cảnh báo trở lại thời kỳ đối đầu nếu các lệnh trừng phạt và sức ép vẫn được duy trì. Tuy nhiên điều đó chỉ cho thấy sự thất vọng của Bình Nhưỡng chứ không phải là ‘con đường khác’ như họ nói, theo các chuyên gia.
“Bài diễn văn của ông ấy nhấn mạnh nhu cầu phải có một thỏa thuận công bằng và cực kỳ không có khả năng họ trở ngược lại,” ông Cheong Seong-chang, một học giả cao cấp tại Viện Sejong của Hàn Quốc, nói.
Thay vào đó, ‘con đường khác’ có thể tập trung vào những nhượng bộ không liên quan đến việc giải trừ hạt nhân nói chung và sẽ đi theo hướng cam kết hành động đáp trả lại hành động.
Bộ Thống nhất Hàn Quốc hôm 2/1 nói rằng họ không thể phỏng đoán về ‘con đường khác’ này, nhưng ông Kim cho thấy ‘quyết tâm rõ ràng’ là từ bỏ chương trình vũ khí và cải thiện quan hệ với Mỹ với việc lần đầu tiên đề cập ‘phi hạt nhân hóa hoàn toàn’.
Ông Kim Joon-hyung, giáo sư về chính trị quốc tế tại Đại học Toàn cầu Handong, nói rằng một kịch bản khả dĩ là Bình Nhưỡng tháo dỡ khu phức hợp hạt nhân Yongbyon như họ đã đề nghị tại Hội nghị Thượng đỉnh Liên Triều hồi tháng 9 ở Bình Nhưỡng và thừa nhận một số cơ sở vũ khí để đổi lấy việc nới lỏng cấm vận, chẳng hạn như khởi động lại một phần các dự án kinh tế liên Triều.
Trong bài diễn văn, ông Kim Jong-un nói rằng ông sẵn sàng mở cửa lại khu công nghiệp Kaesong và cho phép người dân Hàn Quốc đến khu nghỉ dưỡng Núi Kumgang ở miền Bắc mà không cần điều kiện.
“Hoa Kỳ cần phải tìm hiểu đâu là cái giá cần phải trả để hạn chế chương trình hạt nhân của Bắc Triều Tiên, do nó sẽ là một mục tiêu thực tế và quan trọng,” ông Narang nói.
Liệu Bắc Hàn có chuyển trọng tâm khỏi Mỹ?
Bài diễn văn tân niên của ông Kim kêu gọi khởi động các cuộc đàm phán đa phương để chính thức tuyên bố chấm dứt chiến tranh Triều Tiên, một ý tưởng trước đây được Hàn Quốc thúc đẩy.
Điều đó có nghĩa là làm việc với Trung Quốc, Hàn Quốc, và các nước khác để gây áp lực với Washington, giáo sư Kim nói.
Tuy nhiên các chuyên gia khác, trong đó cựu đặc sứ hạt nhân của Hàn Quốc Lee Soo-hyuk, tỏ vẻ nghi ngờ về khả năng này do cuộc đàm phán song phương bị bế tắc, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung và thái độ ông Trump không thích các cơ chế đa phương.
“Điều này sẽ không hề dễ dàng, và không có bên nào đạt được thành công ngay, nhưng ngoại giao là khả dĩ,” ông Patrick Cronin, người đứng đầu chương trình an ninh châu Á-Thái Bình Dương tại Viện Hudson ở New York, nói. “Trung Quốc và các nước khác có thể được mời để có vai trò gì đó,” chuyên gia này dự đoán.
