Tòa án Nhân quyền châu Âu (ECHR) ngày thứ Năm 31/5 ra phán quyết xác nhận có nhà tù bí mật của CIA tại Romania và Lithuania cách đây một thập niên và nhà cầm quyền hai nước biết được rằng các tù nhân bị giam giữ bất hợp pháp tại đây.
Chương trình giam giữ này của Washington vẫn còn bao phủ bằng một màn bí mật gần một thập niên sau khi chương trình chấm dứt. Washington công nhận đã giam giữ những nghi can Al-Qaida bên ngoài phạm vi tài phán của Hoa Kỳ, nhưng không cung cấp danh sách đầy đủ các địa điểm.
Cách đây 4 năm, Tòa án Nhân quyền châu Âu ra phán quyết là CIA điều hành một nhà tù bí mật tại Ba Lan. Từ đó tòa đã nghe những tranh cãi về những địa điểm tương tự tại Romania và Lithuania nhưng không nước nào công nhận là đã để cho CIA giam giữ tù nhân trên đất nước họ.
Tòa án có trụ sở tại Strasburg nói Lithuania có trại tù của CIA từ tháng 1/2005 đến tháng 3/2006 và Romania có trại tù của CIA từ tháng 9/2003 đến tháng 11/2005. Cả hai nước đều vi phạm Công ước Nhân quyền châu Âu cấm tra tấn, giam giữ bất hợp pháp và hình phạt tử hình.
Trong phán quyết, Tòa án Nhân quyền châu Âu nói một người Palestin vô tổ quốc là Zayn Al-Abidin Muhammad Husayn bị giam tại Lithuania và nhà cầm quyền ở đây “biết là CIA sẽ đối xử với nghi can trái với Công ước.”
Phán quyết cũng cho biết “Lithuania cho phép CIA di chuyển nghi can đến một trại giam khác tại Afghanistan và bị đối xử tàn tệ hơn nữa.”
Tòa án cũng nói Romania đã vi phạm tương tự Công ước trong trường hợp một công dân Ả Rập Xê-út là Abd Al Rahim Husseyn Muhammad Al Nashiri bị án tử hình tại Mỹ vì vai trò của nghi can trong các cuộc tấn công khủng bố.
Tòa án cho biết Lithuania và Romania phải mở cuộc điều tra đầy đủ về vai trò của hai nước này trong chương trình giam giữ của Mỹ và trừng phạt các giới chức chịu trách nhiệm.
Đơn kiện được đệ nạp nhân danh các tù nhân hiện bị giam tại Guantanamo.
Thủ tướng Lithuania Saulius Skvernelis nói với các phóng viên là chính phủ ông sẽ xem xét có nên kháng cáo hay không.
Một cuộc điều tra của quốc hội vào năm 2010 nói là cơ quan an ninh Luthiania giúp CIA thành lập cơ sở giam giữ, dù không có chứng cứ là cơ sở được dùng để giam giữ tù nhân. Các công tố viên mở lại cuộc điều tra về những cáo buộc này vào năm 2015.
Năm 2015, Bộ Ngoại giao Roumania nói nhà cầm quyền không có chứng cớ cho thấy có những trung tâm giam giữ của CIA tại nước này. Tuy nhiên ông Ioan Talpes, cựu cố vấn an ninh quốc gia của tổng thống Romania điều trần là Romania đã cho phép tình báo Hoa Kỳ điều hành một cơ sở tại Romania, dù các giới chức không biết có người bị giam giữ tại đây.
Vai trò của CIA trong việc giam giữ và tra tấn những tù nhân sau cuộc tấn công 11/9/2001 trở thành tin hàng đầu vào tháng trước khi việc này trở thành trọng tâm của các cuộc điều trần để chuẩn nhận tân giám đốc CIA, Gina Haspel.
