Hôm thứ Ba (7/8), nhóm Hamas đã bổ nhiệm Yahya Sinwar, viên chức cấp cao nhất của tổ chức này tại Gaza, người chủ mưu các vụ tấn công ngày 7/10 tại Israel, làm thủ lĩnh mới trong một dấu hiệu đầy kịch tính về sức mạnh của phe cứng rắn trong nhóm chiến binh Palestine này, sau khi người tiền nhiệm bị ám sát tại Iran trong một cuộc tấn công được cho là của Israel.
Việc lựa chọn Sinwar, một nhân vật bí ẩn gần gũi với Iran, người đã làm việc nhiều năm để xây dựng sức mạnh quân sự của Hamas, là một tín hiệu thách thức cho thấy nhóm này đã sẵn sàng tiếp tục chiến đấu sau 10 tháng bị tàn phá bởi chiến dịch của Israel tại Gaza và sau vụ ám sát người tiền nhiệm của ông là Ismail Haniyeh.
Điều này cũng có khả năng khiêu khích Israel, quốc gia đã đưa ông ta lên đầu danh sách cần tiêu diệt sau vụ tấn công ngày 7/10, mà trong đó các chiến binh Palestine đã giết 1.200 người ở miền nam Israel và bắt khoảng 250 người làm con tin.
Thông báo này được đưa ra vào thời điểm bất ổn. Người ta lo ngại về một cuộc chiến tranh khu vực rộng lớn hơn, với việc Iran thề sẽ trả thù Israel vì vụ giết Haniyeh và nhóm Hezbollah của Lebanon đe dọa sẽ trả đũa vụ Israel giết một trong những chỉ huy hàng đầu của họ trong một cuộc không kích ở Beirut tuần trước. Các nước trung gian Mỹ, Ai Cập và Qatar đang cố gắng cứu vãn các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn và thỏa thuận thả con tin ở Gaza, vốn đang bị lung lay vì vụ giết ông Haniyeh.
Hamas nói trong một tuyên bố rằng họ đã chỉ định ông Sinwar làm người đứng đầu mới của cục chính trị để thay thế ông Haniyeh, người đã thiệt mạng trong một vụ nổ mà Iran và Hamas quy cho Israel. Israel vẫn chưa xác nhận hoặc phủ nhận trách nhiệm. Cũng vào tuần trước, Israel cho biết họ đã xác nhận cái chết của người đứng đầu cánh quân sự Hamas, Mohammed Deif, trong một cuộc không kích vào tháng 7 ở Gaza. Hamas vẫn chưa xác nhận cái chết của ông này.
Phản ứng trước việc bổ nhiệm, phát ngôn viên quân đội Israel, Chuẩn đô đốc Daniel Hagari, nói với đài truyền hình Al-Arabiya của Ả Rập Saudi rằng: “Chỉ có một vị trí cho Yahya Sinwar, đó là bên cạnh Mohammed Deif và tất cả những kẻ khủng bố ngày 7/10 còn lại. Đó là vị trí duy nhất chúng tôi đang chuẩn bị và định sẵn cho ông ta”.
Việc Israel giết nhiều quan chức cấp cao của Hamas trong những tháng gần đây khiến Sinwar trở thành nhân vật nổi bật nhất trong nhóm. Việc lựa chọn ông cho thấy rằng ban lãnh đạo trên thực địa ở Gaza — đặc biệt là cánh vũ trang được gọi là Lữ đoàn Qassam — đã tiếp quản từ ban lãnh đạo lưu vong, vốn theo truyền thống vẫn duy trì vị trí lãnh đạo chung để điều hướng quan hệ với các đồng minh nước ngoài và ngoại giao.
Haniyeh, người đã tự lưu vong ở Qatar từ năm 2019, đã đóng vai trò trực tiếp trong các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn ở Gaza thông qua các nhà đàm phán Hoa Kỳ, Qatar và Ai Cập, mặc dù ông và các quan chức Hamas khác luôn đưa ra các đề xuất và lập trường của ông Sinwar.
Phát biểu với đài truyền hình Al-Jazeera sau thông báo, người phát ngôn của Hamas, Osama Hamdan, cho biết ông Sinwar sẽ tiếp tục đàm phán ngừng bắn.
“Vấn đề trong các cuộc đàm phán không phải là sự thay đổi của Hamas”, ông này nói, đổ lỗi cho Israel và đồng minh Hoa Kỳ vì đã không đạt được thỏa thuận.
Nhưng ông cho biết việc lựa chọn Sinwar là dấu hiệu cho thấy ý chí của nhóm vẫn chưa bị phá vỡ. Hamas “vẫn kiên định trên chiến trường và trong chính trường”, ông nói. “Người lãnh đạo ngày hôm nay là người đã lãnh đạo cuộc chiến trong hơn 305 ngày và vẫn kiên định trên chiến trường”.
Các đồng minh của Hamas là Iran và Hezbollah đã đưa ra tuyên bố ca ngợi việc bổ nhiệm ông Sinwar.
Đại diện của Hamas tại Iran, Khaled Kaddoumi, gọi ông Sinwar là “lựa chọn đồng thuận” được tất cả các phe phái ủng hộ và tham gia vào quá trình ra quyết định của nhóm trong suốt quá trình, bao gồm cả trong các cuộc đàm phán. Trong một tin nhắn thoại gửi cho AP, ông nói ông Sinwar biết nguyện vọng chính trị của người Palestine về một nhà nước và sự trở về của những người tị nạn, nhưng ông cũng là một “chiến binh ác liệt trên chiến trường”.
Các nhà hòa giải đã phải vật lộn để thúc đẩy một phác thảo được Hoa Kỳ hậu thuẫn cho một thỏa thuận, nhưng các cuộc đàm phán đã gặp phải trở ngại, đặc biệt là về các điều khoản cốt lõi của nó, là thả tất cả các con tin còn lại của Hamas để đổi lấy việc chấm dứt chiến tranh và rút toàn bộ quân đội Israel khỏi Gaza.
Hamas đã yêu cầu các nhà hòa giải đảm bảo rằng lệnh ngừng bắn ban đầu sẽ tiếp tục cho đến khi các điều khoản cho cuộc trao đổi đó được giải quyết. Các nhà lãnh đạo Israel đe dọa sẽ tiếp tục chiến đấu để loại bỏ Hamas sau khi thả một phần con tin ban đầu.
Tại Washington, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken nói ông Sinwar “đã và vẫn là người quyết định chính khi nói đến việc chấm dứt lệnh ngừng bắn”.
Ông nói ông Sinwar phải “quyết định xem có nên tiến hành lệnh ngừng bắn hay không, điều này rõ ràng sẽ giúp ích cho rất nhiều cho người Palestine đang tuyệt vọng, phụ nữ, trẻ em, đàn ông bị kẹt giữa làn đạn... Thực sự là tùy thuộc vào ông ấy”.
Là lãnh đạo của Hamas bên trong Gaza kể từ năm 2017, ông Sinwar hiếm khi xuất hiện trước công chúng nhưng vẫn nắm quyền kiểm soát chặt chẽ đối với quyền cai trị của Hamas đối với lãnh thổ này. Gần gũi Deif và Lữ đoàn Qassam, ông đã làm việc để xây dựng năng lực quân sự của nhóm.
Trong một trong số ít lần xuất hiện, ông Sinwar đã kết thúc bài phát biểu trước công chúng ở Gaza bằng cách mời Israel ám sát ông, tuyên bố rằng “Tôi sẽ đi bộ về nhà sau cuộc họp này”. Sau đó, ông làm đúng như vậy, bắt tay và chụp ảnh selfie với mọi người trên phố.
Ông đã ẩn náu sâu kể từ các cuộc tấn công ngày 7/10, gây ra chiến dịch ném bom và tấn công của Israel nhằm tiêu diệt Hamas. Số người Palestine thiệt mạng hiện đã lên tới gần 40.000, phần lớn dân số 2,3 triệu người đã phải rời bỏ nhà cửa và nhiều vùng rộng lớn của các thị trấn và thành phố ở Gaza đã bị phá hủy. Vào tháng 5, các công tố viên tại Tòa án Hình sự Quốc tế đã phát lệnh bắt giữ ông Sinwar về các tội ác chiến tranh liên quan đến vụ tấn công ngày 7/10, cũng như đối với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Bộ trưởng Quốc phòng Israel về các tội ác chiến tranh.
Hugh Lovatt, một chuyên gia về xung đột Israel-Palestine tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu, nói việc loại bỏ các nhân vật cấp cao khác đã mở đường cho ông Sinwar. Ông nói: “Hai tuần trước, ít ai ngờ ông Sinwar sẽ là thủ lĩnh tiếp theo của nhóm này mặc dù ông ta có ảnh hưởng lớn từ Gaza”.
Ông nói vụ giết hại Haniyeh, một người tương đối ôn hòa, “không chỉ mở đường cho Sinwar giành quyền kiểm soát hoàn toàn Hamas mà còn có vẻ như đã khiến nhóm này chuyển sang hướng cứng rắn hơn”.