Các nhà khoa học Mỹ David Baker và John Jumper cùng Demis Hassabis của Anh đã giành Giải Nobel Hóa học năm 2024 cho các khám phá của họ về cấu trúc của protein, cơ quan trao giải cho biết hôm 9/10.
Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, đơn vị trao giải, cho biết rằng một nửa giải thưởng được trao cho ông Baker cho nghiên cứu của ông về “thiết kế protein sáng tạo” trong khi nửa còn lại được chia cho ông Hassabis và ông Jumper cho công trình của họ về “dự đoán cấu trúc protein”.
Ông Baker là giáo sư tại Đại học Washington, ở Seattle, trong khi ông Hassabis là giám đốc điều hành của Google DeepMind, công ty con nghiên cứu AI của Google, nơi ông Jumper cũng làm việc với tư cách là nhà khoa học nghiên cứu cấp cao.
Theo cơ quan trao giải, ông Hassabis và ông Jumper đã sử dụng trí tuệ nhân tạo để dự đoán cấu trúc của hầu hết các protein đã biết, trong khi ông Baker nghiên cứu cách làm chủ các khối xây dựng của sự sống và tạo ra các protein hoàn toàn mới.
"Một trong những khám phá được công nhận trong năm nay liên quan đến việc xây dựng các protein độc đáo", viện hàn lâm cho biết trong một tuyên bố. "Khám phá còn lại đã hoàn thành giấc mơ 50 năm trước: dự đoán cấu trúc protein từ chuỗi axit amin của chúng".
Giải Nobel, thường được xem là một trong những giải thưởng danh giá nhất trong thế giới khoa học, có giá trị 11 triệu crown Thụy Điển (1,1 triệu USD).
"Tôi thực sự hào hứng về các cách mà trong đó việc thiết kế protein giúp thế giới trở thành một nơi tốt đẹp hơn về sức khỏe, y học và thực tế là công nghệ cao nhất", ông Baker nói qua điện thoại trong buổi họp báo công bố giải thưởng.
Viện hàn lâm cho biết ông Baker vào năm 2003 đã có khả năng sử dụng axit amin, thường được mô tả là các khối xây dựng của sự sống, để thiết kế một loại protein mới không giống bất kỳ loại protein nào hiện có.
Điều đó mở ra cánh cửa cho việc tạo ra nhanh chóng các loại protein khác nhau để sử dụng trong các lĩnh vực như dược phẩm, vaccine, vật liệu nano và thậm chí cả các cảm biến nhỏ.
"Ông ấy đã phát triển các công cụ tính toán hiện cho phép các nhà khoa học thiết kế các protein mới độc đáo với hình dạng và chức năng hoàn toàn mới lạ, mở ra những khả năng vô tận để mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại", Heiner Linke, chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học, nói về đóng góp của ông Baker.
Viện hàn lâm cho biết rằng vào năm 2020, ông Hassabis và ông Jumper đã trình bày một mô hình AI có tên là AlphaFold2. Với sự trợ giúp của mô hình này, họ đã có thể dự đoán cấu trúc của hầu như tất cả 200 triệu protein mà các nhà nghiên cứu đã xác định được.
Giải Nobel thứ 3 của năm
Giải thưởng hóa học là giải thưởng thứ ba được trao hàng năm, sau giải thưởng y học và vật lý được công bố vào đầu tuần này.
Giải thưởng Nobel được thành lập theo di chúc của nhà phát minh thuốc nổ và doanh nhân giàu có Alfred Nobel và được trao cho "những người, trong năm trước đó, đã mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại".
Lần đầu tiên được trao vào năm 1901 – 15 năm sau khi ông Nobel qua đời – giải thưởng này được trao cho những thành tựu trong y học, vật lý, hóa học, văn học và hòa bình. Những người nhận giải ở mỗi hạng mục chia sẻ tổng giải thưởng đã được điều chỉnh qua nhiều năm.
Giải thưởng kinh tế là giải thưởng bổ sung sau này do ngân hàng trung ương Thụy Điển tài trợ.
Hóa học, lĩnh vực mà Alfred Nobel rất tâm đắc và là ngành học phù hợp nhất với công trình nghiên cứu của ông với tư cách là một nhà phát minh, có thể không phải lúc nào cũng là giải thưởng gây chú ý nhất, nhưng những người từng nhận giải trước đây bao gồm những nhà khoa học vĩ đại, như 2 người tiên phong về phóng xạ Ernest Rutherford và Marie Curie.
Giải thưởng hóa học năm ngoái đã được trao cho Moungi Bawendi, Louis Brus và Aleksey Ekimov vì khám phá ra các cụm nguyên tử nhỏ được gọi là chấm lượng tử, hiện được sử dụng rộng rãi để tạo ra màu sắc trên màn hình phẳng, đèn diode phát quang (LED) và các thiết bị giúp bác sĩ phẫu thuật nhìn thấy mạch máu trong khối u.
Bên cạnh giải thưởng bằng tiền mặt, những người chiến thắng sẽ được vua Thụy Điển trao tặng huy chương vào ngày 10/12, sau đó được dự một bữa tiệc chiêu đãi xa hoa tại tòa thị chính Stockholm.