ISTANBUL—Các nhà làm phim Thổ Nhĩ Kỳ đã đi đây đó góp mặt khắp các liên hoan phim quốc tế với thành công lớn. Tại Liên hoan phim Venice tháng này, một đạo diễn Thổ Nhĩ Kỳ lại đoạt vài giải thưởng, sau khi một bộ phim Thổ Nhĩ Kỳ giành giải thưởng cao nhất tại Liên hoan phim Cannes năm nay. Nhưng ở Thổ Nhĩ Kỳ, tình hình không mấy khả quan với việc chính phủ có chủ trương Hồi giáo bị cáo buộc ngày càng can thiệp và đe dọa các nhà làm phim.
Tại Liên hoan phim Venice trong tháng này, đạo diễn Kaan Müjdeci đoạt Giải Đặc biệt của Ban Giám khảo cho bộ phim đầu tay Sivas. Müjdeci là một gương mặt trong làn sóng các nhà làm phim Thổ Nhĩ Kỳ thành công đã nổi lên trong thập niên qua.
Nhưng điều đã xảy ra với bộ phim châm biếm Let’s Sin của Onur Unlu đã phủ bóng lên ngành công nghiệp điện ảnh.
Đoạt nhiều giải thưởng, bộ phim nói về một giáo sĩ không nể sợ ai dùng tới những cách khắc nghiệt nhất để giải quyết một vụ án mạng. Tuy nhiên, Bộ Văn hóa Thổ Nhĩ Kỳ liệt bộ phim vào thể loại dành cho khán giả từ18 tuổi trở lên vốn thường dành riêng cho những phim có nội dung tình dục hoặc bạo lực cực độ. Sự phân loại này xem như là “nụ hôn tử thần” về mặt thương mại cho hầu hết các phim, vì chỉ vài rạp phim ở Thổ Nhĩ Kỳ dám chiếu.
Quyết định này bị nhiều người trong ngành công nghiệp điện ảnh coi là có động cơ chính trị. Theo ông Yamac Okur, đại diện hội đồng phân loại xét duyệt phim, đây là một cáo buộc có cơ sở.
Ông Okur cho biết kể từ các cuộc biểu tình chống chính phủ năm ngoái gọi là Gezi, chính phủ đã có chủ trương mang tính chính trị về phân loại phim.
"Đặc biệt là sau khi các cuộc biểu tình Gezi, tôi có thể nói rằng có một xu hướng. Nó rất liên quan đến chính trị. Đôi khi với chủ đề có nội dung là tình dục hoặc tôn giáo hay không, và đôi khi ai làm đạo diễn, ai sản xuất phim. Như trường hợp của Onur Unlu, Onur Unlu rất năng nổ về chính trị và hay chỉ trích chính phủ chính và nền chính trị," ông Okur phát biểu.
Chính phủ bác bỏ bất kỳ động cơ chính trị nào đằng sau việc phân loại phim.
Ngành công nghiệp điện ảnh phẫn nộ chỉ trích sự phân loại bộ phim của đạo diễn Unlu. Bộ Văn hóa cuối cùng phải nhượng bộ và tái phân loại phim phù hợp cho khán giả 13 tuổi trở lên.
Song chiến thắng của đạo diễn Unlu cũng có thể chẳng còn ý nghĩa thực sự với các nhà làm phim. Đó là bởi vì Bộ văn hóa trong tháng Tư thông báo rằng bất kỳ bộ phim nào bị phân loại chỉ dành cho người lớn phải trả lại kinh phí mà nhà nước cấp.
Đối với sản xuất Emine Yildirim hiện giờ có một mối đe dọa tiềm ẩn của việc bị đánh giá là phim 18+. "Phản ứng ban đầu của tôi là đây là một chủ trương đẩy người ta tới chỗ tự động kiểm duyệt, đặc biệt là các nhà làm phim, nhà văn và đạo diễn. Nghe nói Bộ muốn hỗ trợ, ví dụ, những phim gia đình, phim thiếu nhi, phim về chủ nghĩa anh hùng. Có vẻ như nếu bạn không hoàn toàn ủng hộ tư tưởng của đảng cầm quyền thì không dễ làm bất cứ điều gì ở đất nước này, không chỉ có phim," bà nói.
Ông Okur, một nhà sản xuất phim thành danh và là một thành viên của hội đồng phân loại phim, vẫn đang cố gắng thuyết phục chính phủ thực thi cải cách. Ông nói rằng luật mới, đang được xem xét, sẽ đề ra tiêu chí rõ ràng để phân loại các bộ phim, nhưng nói rằng khó có bất kỳ cải cách nào cho đến khi diễn ra cuộc tổng tuyển cử vào năm tới.
Come of My Voice là bộ phim mới nhất của đạo diễn người Kurd Huseyin Karabey từng đoạt giải thưởng. Karabey là một trong những người đầu tiên của làn sóng những nhà làm phim mới xuất hiện trong thập kỷ qua, trong những năm đầu cầm quyền của Đảng AK. Các nhà phân tích nói rằng hỗ trợ những nhà làm phim chính trị như Karabey rất phù hợp với chủ trương chính trị khi đó của đảng, là thúc đẩy dân chủ ủng hộ và chống đối những tướng lĩnh của Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhưng ông Karabey nói rằng một tương lai mới đang tiến gần đến nền điện ảnh Thổ Nhĩ Kỳ. "Tôi là một người bi quan. Bằng cách nào đó họ đã tìm ra đúng cách để đưa kiểm duyệt vào quá trình làm phim. Vì vậy, có lẽ bây giờ chúng tôi sẽ bắt đầu làm những bộ phim nhỏ, với ngân sách rất nhỏ, đoàn làm phim rất nhỏ. Và tôi biết ngay cả khi tôi hoàn thành được bộ phim, những liên hoan phim ở Thổ Nhĩ Kỳ nhận được hỗ trợ lớn từ Bộ văn hóa. Vì vậy, ngay cả khi bạn làm bộ phim của riêng mình thì cũng không có cách nào để chiếu ở đất nước này một cách tự do. Có lẽ chỉ chiếu trên Internet," ông Karabey giải thích.
Ông Karabey nói rằng dù những bộ phim trước đó của ông được các liên hoan phim Thổ Nhĩ Kỳ đón nhận, nhưng bộ phim mới nhất của ông đã bị từ chối vì nó mang tính chính trị quá lớn trong tình hình hiện tại. Dù tổng thống đắc cử Recep Tayyip Erdogan hứa hẹn một nước Thổ Nhĩ Kỳ mới, câu hỏi ngày càng lớn trong đầu của nhiều nhà làm phim và khán giả là: Nước Thổ Nhĩ Kỳ mới đó sẽ như thế nào?