Hơn ba thập niên sau khi Liên Xô sụp đổ, Đảng Cộng sản Trung Quốc vẫn nắm giữ quyền lực vững chắc.
Tổ chức hùng mạnh và đáng sợ này đã cai trị đất nước — nơi sinh sống của gần một phần năm dân số thế giới — trong 75 năm, vượt qua kỷ nguyên Liên Xô kéo dài 74 năm ở Nga.
Đảng này đã vượt qua nhiều năm hỗn loạn tự gây ra sau khi nắm quyền vào năm 1949. Một sự điều chỉnh lớn vào năm 1978 đã biến đất nước này thành một nước công nghiệp khổng lồ với nền kinh tế chỉ đứng sau Hoa Kỳ.
Các nhà lãnh đạo đảng hiện muốn xây dựng một Trung Quốc thậm chí còn hùng mạnh hơn để đạt được mục tiêu mà họ gọi là “sự trẻ hóa” của đất nước vào năm 2049, đánh dấu kỷ niệm 100 năm chế độ cộng sản.
Việc duy trì quyền lực lâu như vậy sẽ phụ thuộc vào cách họ quản lý trong thời đại tăng trưởng chậm lại và cạnh tranh gay gắt với Hoa Kỳ, một thời đại đã làm dấy lên nỗi ám ảnh về một cuộc chiến tranh lạnh mới.
25 năm đầu tiên của chế độ cộng sản ở Trung Quốc không mấy dễ chịu
Mao Trạch Đông, sau khi tuyên bố thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào ngày 1 tháng 10 năm 1949, đã chứng tỏ mình không giỏi điều hành một đất nước rộng lớn mà chỉ giỏi lãnh đạo một cuộc cách mạng.
Các nhà trí thức chỉ trích chế độ cai trị của đảng trong Chiến dịch Trăm hoa đua nở năm 1956, nhiều người đã bị lưu đày đến các vùng nông thôn hoặc bị cầm tù khi các cuộc biểu tình phản đối chính phủ nổ ra.
Các chính sách sai lầm của chiến dịch Đại nhảy vọt, được đưa ra vào năm 1958 để đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa của Trung Quốc, đã dẫn đến nạn đói tàn khốc giết chết hàng chục triệu người.
Sau đó là Cách mạng Văn hóa. Ông Mao khuyến khích những người Trung Quốc trẻ tuổi nổi dậy chống lại các thành phần tư bản vào năm 1966, gây ra một cuộc hỗn loạn tàn khốc trong đó các nhà trí thức và giáo viên bị đánh đập, bị làm nhục công khai và bị đưa đi làm việc ở nông thôn. Một số người đã bị giết hoặc bị ép tự tử.
Chỉ sau khi ông Mao qua đời vào năm 1976, Trung Quốc mới bắt đầu một con đường mới, con đường đã giải phóng tiềm năng kinh tế của đất nước và đưa hàng triệu người thoát khỏi đói nghèo.
Sự phát triển của Trung Quốc thách thức những nhận thức thông thường
Trong Chiến tranh Lạnh, chủ nghĩa cộng sản gắn liền với nền kinh tế kế hoạch hóa, và dân chủ đi kèm với thị trường tự do.
Đảng Cộng sản Trung Quốc đã phá vỡ khuôn mẫu đó. Đảng đã giải phóng một phần các lực lượng thị trường trong khi vẫn kiềm chế bất kỳ phong trào dân chủ nào có thể thách thức quyền lực của mình.
Hy vọng của phương Tây rằng Trung Quốc chắc chắn sẽ chuyển sang dân chủ — giống như nhiều quốc gia châu Á khác đã làm sau khi thịnh vượng về kinh tế — hóa ra chỉ là suy nghĩ viển vông.
Các cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo chiếm Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh năm 1989 là một bước ngoặt. Sau nhiều cuộc tranh luận nội bộ, ban lãnh đạo Đảng dưới thời Đặng Tiểu Bình đã đưa quân vào để chấm dứt đẫm máu các cuộc biểu tình đó.
Thông điệp rất rõ ràng: Sẽ có sự tự do hóa kinh tế nhưng không có sự tự do hóa chính trị nào có thể đe dọa đến vị thế của Đảng Cộng sản.
Đảng Cộng sản đang đưa chủ nghĩa Marx trở lại dưới thời Tập Cận Bình
Đảng đã phát huy tầm quan trọng của mình đối với hiện tại và tương lai của Trung Quốc khi những năm bùng nổ kinh tế nhường chỗ cho giai đoạn tăng trưởng vừa phải hơn.
Đảng đã trấn áp bất đồng chính kiến và các mối đe dọa khác đối với sự cai trị của mình. Đảng đã nhấn mạnh lại vai trò trung tâm của Đảng và nhà lãnh đạo Tập Cận Bình trong mọi vấn đề, đồng thời khẳng định quyền kiểm soát chặt chẽ hơn đối với nền kinh tế, kiềm chế các công ty công nghệ khổng lồ đang phát triển mạnh mẽ của đất nước.
Sự thay đổi này đã làm dấy lên nỗi lo ngại trong một số công nhân, chủ doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài rằng Đảng đang kiềm chế các lực lượng thị trường ngay khi nền kinh tế cần chúng để lấy lại chỗ đứng.
Ông Daniel Bell, một chuyên gia về lý thuyết chính trị tại Đại học Hong Kong, cho biết quỹ đạo của Trung Quốc tương ứng với tư tưởng của chủ nghĩa Marx rằng một quốc gia cần trải qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa để phát triển nền kinh tế trước khi chuyển sang chủ nghĩa cộng sản.
“Có một quan điểm cho rằng, bạn biết đấy, một khi Trung Quốc trở thành chủ nghĩa tư bản, thì họ sẽ từ bỏ chủ nghĩa cộng sản. Nhưng điều đó chỉ là tạm thời,” ông Bell, người đã phác thảo suy nghĩ của mình trong cuốn sách năm 2023, “The Dean of Shandong”, nói.
Các nhà lãnh đạo Đảng đã nghiên cứu về sự kết thúc của Liên Xô cũ và quyết tâm ngăn chặn một kết cục tương tự ở Trung Quốc.
Nhưng họ phải đối mặt với một loạt thách thức mới trong một phần tư thế kỷ tới, khi dân số già đi và tham vọng kinh tế và địa chính trị của họ đặt đất nước vào một cuộc xung đột tiềm tàng với một số nước láng giềng và với Hoa Kỳ, siêu cường thống trị thế giới.
Diễn đàn