Vào đầu tháng hai, Không lực Philippines thực hiện một cuộc oanh kích trước bình minh giết 15 phần tử chủ chiến, gồm cả người đứng đầu chi nhánh Abu Sayyaf tại tỉnh Sulu. Cuộc hành quân diễn ra khoảng 1 tháng sau khi quân đội đánh đuổi tổ chức này ra khỏi đảo Jolo tại vùng xáo trộn miền nam.
Phát ngôn viên quân đội Philippines, Đại tá Arnulfo Burgos nói là thêm vào yểm trợ kỹ thuật, Hoa Kỳ đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thu thập tình báo chống lại tổ chức này. Đại tá Burgos nói:
“Chúng tôi đã làm giảm bớt khả năng gây chết người của tổ chức này. Chúng tôi thực sự hạ giảm khả năng của họ. Hiện nay tổ chức của họ lâm vào tình trạng hỗn loạn. Và điều quan trọng nhất là chúng tôi sẽ không mất cảnh giác và tiến tới, tăng cường hơn nữa việc thu thập tình báo của chúng tôi.”
Ông Rommel Banlaoi là giám đốc điều hành của Viện nghiên cứu Philippines về Hoà bình, Bạo động và Khủng bố. Ông nói quân đội Mỹ đóng tại miền nam gần cứ điểm của Abu Sayyaf, nên tiếp tục những công việc của họ. Ông nói:
“Những nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc xây dựng khả năng của Philippines nên được tái tổ chức vì nếu không tiếp tục huấn luyện xây dựng khả năng do Hoa Kỳ cung cấp, nhà chức trách thực thi công lực Philippines sẽ không tăng cường được khả năng của họ cũng như giải quyết được những mối đe dọa của khủng bố. Do đó, điều này rất quan trọng.”
Kể từ năm 2002, 600 binh sĩ Hoa Kỳ đã trú đóng tại tỉnh Zamboanga miền tây đảo Mindanao, để cố vấn và huấn luyện, nhưng không tham gia chiến đấu. Chương trình này bắt đầu dưới thời chính quyền của Tổng thống George W. Bush trong khuôn khổ của cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu tiếp theo sau cuộc tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001.
Nhiều người nói sự hỗ trợ của Hoa Kỳ giúp giảm thiểu con số của tổ chức Abu Sayyaf từ 1.000 người vào lúc cao điểm xuống còn không đến 400.
Tuy nhiên ông Banlaoi cẩn thận lưu ý là những thành quả đạt được trong việc chống lại tổ chức này, cũng còn gọi là ASG, chỉ có tính cách tạm thời và những con số sụt giảm dễ làm cho người ta lầm lẫn. Ông Banlaoi nói:
“Hơn 300 thành viên này có những mạng lưới riêng giúp họ có thể hoạt động thường xuyên được. Do đó sức mạnh của ASG là khả năng tổ chức được các mạng lưới.”
Abu Sayyaf được biết đến nhiều vào những năm 1990, khi tách rời khỏi một tổ chức ly khai Hồi Giáo lớn hơn ở miền nam Philippines. Tổ chức này khởi đầu từ một nhóm được thúc đẩy bởi ý thức hệ để đẩy mạnh việc thành lập một quốc gia Hồi Giáo riêng biệt. Những tổ chức tài trợ tại Trung Đông gồm có al-Qaida giúp tiền bạc cần thiết.
Abu Sayyaf đã thực hiện những vụ bắt cóc người nước ngoài, gồm cả vụ bắt con tin vào năm 2001, trong đó 20 du khách tại một khu nghỉ mát Philippines bị họ bắt. Một người Mỹ bị chặt đầu và một người Mỹ khác thiệt mạng trong một cuộc chạm súng để cứu con tin.
Vào khoảng năm 2005, tổ chức này chú trọng đến chế bom, và nhận huấn luyện từ những tay hoạt động cao cấp của Jemaah Islamiyah, một tổ chức khủng bố khác có liên hệ đến al-Qaida đặt căn cứ tại Indonesia.
Tổ chức này cho nổ bom tại Manila và những thành phố chính khác của Philippines, làm hàng chục người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương. Vài năm sau đó, những hoạt động gây quỹ của tổ chức này bị tấn công do những hoạt động phối hợp toàn cầu nhằm ngăn chặn sự hỗ trợ khủng bố nước ngoài. Do đó tổ chức này quay trở lại với những vụ bắt cóc đòi tiền chuộc để gây quỹ.
Nhà phân tích Banlaoi nói mối liên hệ của Abu Sayyaf với tội phạm càng ngày càng sâu rộng:
“Họ có sức mạnh nhờ những mạng lưới rộng rãi tại Mindanao. Họ có liên kết với hải tặc, với những tổ chức buôn lậu, với những tay bắt cóc, tống tiền, với những tổ chức vũ trang tư nhân. Họ cũng liên kết với những lãnh chúa.”
Bà Maria Ressa là tác giả tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Singapore về Bạo động Chính trị và Khủng bố. Bà nói phần lớn cuộc chiến chống khủng bố thành công được là do những cái chết của những lãnh tụ khủng bố hàng đầu như Osama bin Laden.
Tuy nhiên bà nói thêm là tổ chức Abu Sayyaf Philippines đã chuyển từ khủng bố do ý thức hệ sang những hoạt động tội phạm đã làm cho hoạt động quân sự của Hoa Kỳ ở vào một vị thế khó xử.
Bà Ressa cho rằng vấn đề căn bản tại miền nam Philippines là vấn đề cai trị:
“Nếu mức độ tham nhũng quá cao chính quyền địa phương không đối phó nổi thì người dân đến với ai? Người dân có thể tin cậy ai? Trong một mức độ nào đó chúng ta thấy là người Philippines biết lực lượng Hoa Kỳ không tham nhũng và được tin cậy. Tuy nhiên người Mỹ không phải đóng một vai trò như vậy cho nên vấn đề trở nên nhạy cảm về chính trị.”
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ từ chối lời yêu cầu phỏng vấn về sự có mặt quân sự của Mỹ tại miền nam Philippines. Bà Ressa nói hiện nay, những cuộc hành quân chống khủng bố của Hoa Kỳ tại Philippines trở nên phức tạp hơn. Bà Ressa nói:
“Đây có phải là việc dính líu vào chính sách nội bộ và chiến thuật của Philippines hay không? Vâng dĩ nhiên rồi. Đây là một nơi khó khăn đối với người Mỹ khi dấn thân vào. Philippines có được lợi gì về việc này hay không? Có. Còn người Mỹ có được lợi hay không? Đây là một nghi vấn. Những người cổ vũ cho sự hiện diện của Hoa Kỳ tại đây nói việc này ngăn ngừa được những rắc rối tăng lên trong tương lai.”
Những đảng chính trị có khuynh hướng dân tộc và những người hô hào lòng ái quốc lên án sự hiện diện của quân đội Mỹ, gọi đây là sự xâm lấn chủ quyền quốc gia Philippines.
Tuy nhiên bà Ressa và ông Banlaoi đồng ý là dù có hay không có sự hiện diện của Hoa Kỳ, Abu Sayyaf và những tổ chức tương tự có thể phục hồi dễ dàng vì những mạng lưới sâu rộng của họ.
