Một nhân vật da trắng tóc vàng trên TikTok tự nhận là người Nga đang sống ở Singapore tên là Alina nói tiếng Quan Thoại trôi chảy, quảng bá “các sản phẩm chất lượng cao của Nga và Trung Quốc” và rêu rao rằng: “Một ứng cử viên tổng thống Hoa Kỳ gần đây đã tuyên bố rằng Hoa Kỳ nên học hỏi từ Trung Quốc và ngừng gây rắc rối.”
Cũng người phụ nữ Nga tóc vàng đó xuất hiện trong các bài đăng khác trên TikTok lấy tên là Lisa.
Lisa thích thảo luận về các chủ đề như “kỷ niệm 75 năm thành lập Trung Quốc”, “Đức đang đối mặt với ngõ cụt” và “Hoa Kỳ đang bên bờ vực phá sản”.
Trong một video đăng hôm 17 tháng 9, cô ấy đã nói về hai vụ mưu sát ứng cử viên tổng thống đảng Cộng hòa Donald Trump, ám chỉ rằng sự cạnh tranh chính trị ngày càng gia tăng đang thúc đẩy bạo lực ở Hoa Kỳ và có thể dẫn đến sự chia rẽ xã hội hơn nữa.
Yêu nước trước, kinh doanh sau
Một cuộc điều tra chung của Đài Tiếng nói Hoa Kỳ và công ty phân tích truyền thông xã hội Doublethink Lab đã phát hiện ra một số tài khoản trên TikTok như của Alina và Lisa có video về phụ nữ Nga được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI). Tất cả các tài khoản này xuất hiện vào khoảng tháng 7 và tháng 8 và tuân theo một mô hình tương tự là tận dụng tình cảm yêu nước để củng cố mối quan hệ Trung Quốc-Nga trước khi quảng bá sản phẩm.
Đầu năm nay, VOA đã lưu ý một xu hướng tương tự trên các nền tảng truyền thông xã hội của Trung Quốc như Douyin và Xiaohongshu, và việc sử dụng các video do AI tạo ra về những phụ nữ trẻ, được cho là người Nga, để tập hợp sự ủng hộ cho mối quan hệ Trung Quốc-Nga và khơi dậy lòng yêu nước trước khi bán các sản phẩm như đồ ăn nhẹ, thực phẩm bổ sung dinh dưỡng và đồ uống.
Bà Wei-Ping Li, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Kiểm chứng Sự thật Đài Loan, cho biết rất khó để biết liệu những người tạo ra các video này có động cơ ý thức hệ hay chỉ đơn giản là đang cố gắng lợi dụng lòng yêu nước của người Trung Quốc để bán sản phẩm của họ.
“Tôi vẫn nghĩ họ giống như đang nhắm đến việc bán sản phẩm hơn là các chiến dịch gây ảnh hưởng do nhà nước tài trợ”, bà nói với VOA.
Dù bằng cách nào, việc sử dụng các nhân vật AI của Nga để thúc đẩy lòng yêu nước trước đây chỉ giới hạn ở các trang mạng xã hội Trung Quốc nhắm vào đối tượng khán giả trong nước. Tuy nhiên, các tài khoản được xác định trên TikTok dường như được điều hành từ Singapore, cho thấy việc sử dụng những phụ nữ Nga tóc vàng hấp dẫn để thúc đẩy lòng yêu nước, tuyên truyền, và bán sản phẩm đã mở rộng ra ngoài Trung Quốc.
TikTok không được sử dụng ở Trung Quốc. Hầu hết người dùng tải xuống phiên bản tiếng Trung của nó là Douyin. Cả hai nền tảng này đều thuộc sở hữu của cùng một công ty mẹ, ByteDance, có trụ sở chính tại Bắc Kinh.
Khi VOA liên hệ với TikTok để tìm hiểu thêm về các tài khoản vào ngày 7/10, chúng đã bị xóa sau đó vài giờ.
Phát ngôn viên của TikTok, Ariane de Selliers, nói với VOA rằng TikTok “không cho phép hành vi có thể quảng cáo hoặc gây hiểu lầm cho cộng đồng của chúng tôi”.
Theo quy định của TikTok, người sáng tạo phải gắn nhãn nội dung do AI tạo ra một cách chân thực.
Các tài khoản mà VOA phát hiện đều tuyên bố là đến từ Nga và yêu Trung Quốc, thường nhấn mạnh vào những thành tựu kinh tế của Trung Quốc và vị thế là bạn bè toàn cầu của nước này trong khi chỉ trích Nhật Bản và các quốc gia phương Tây như Hoa Kỳ và Đức.
Hầu hết nội dung dường như không đến từ những người sáng tạo nguyên thủy vì các bài đăng tương tự hoặc giống hệt với nội dung trên các nền tảng mạng xã hội khác.
Phần lớn, có vẻ như các tài khoản này chủ yếu đăng lại các video từ các nền tảng mạng xã hội của Trung Quốc như Douyin, Xiaohongshu và có thể là WeChat và bilibili.
Tuy nhiên, một số tài khoản tìm cách làm cho các bài đăng của họ có vẻ chính đáng bằng cách để những người phụ nữ Nga do AI tạo ra nói về cuộc sống và trải nghiệm của họ ở Trung Quốc và lý do tại sao họ thích đất nước này.
Điều thú vị là trong khi nhiều nhân vật này trên các nền tảng của Trung Quốc nói về mong muốn “kết hôn với một người đàn ông Trung Quốc”, thì các video nhắm vào người Trung Quốc ở nước ngoài lại không nói về điều đó chút nào.
Bà Li của Trung tâm Kiểm chứng Sự thật Đài Loan cho biết các tài khoản TikTok dường như nhắm đến đối tượng khán giả Trung Quốc lớn tuổi ở nước ngoài, khác với trọng tâm trước đây là những nam thanh niên có khuynh hướng yêu nước và xuất thân từ quân đội. Sự thay đổi này có thể được quan sát thấy trong việc sử dụng các hashtag như #Singapore, #Malaysia và #OverseasChinese.
“Đối với đối tượng mục tiêu của các tài khoản Singapore này, hãy tưởng tượng một người Trung Quốc 65 tuổi [nam hoặc nữ] sống ở Đông Nam Á hoặc thậm chí là Úc, New Zealand, Hoa Kỳ, những người bạn của họ thường chia sẻ video TikTok hoặc Douyin”, bà nói.
“Những video này trước tiên sử dụng các chủ đề dân tộc chủ nghĩa để thu hút người xem trước khi quảng bá sản phẩm của họ”, bà nói thêm.
Tại sao lại là người Nga?
Khi những video này thu hút được sự chú ý, chúng sẽ chuyển sang bán hàng. Một bài đăng tuyên bố, “Trung Quốc sẽ luôn là anh cả của Nga”, trước khi giới thiệu một sản phẩm chăm sóc sức khỏe: “Tôi đề nghị dùng Glucosamine Chondroitin của Tập đoàn Sinopharm để bảo vệ khớp.”
Bằng cách giới thiệu những người phụ nữ nước ngoài ca ngợi hệ thống chính trị và kinh tế của Trung Quốc, những video này truyền tải thông điệp được thiết kế để khơi dậy lòng tự hào trong số khán giả Trung Quốc, phù hợp với tình cảm yêu nước của họ.
Nhưng tại sao lại tập trung vào phụ nữ Nga?
Bà Li cho rằng xu hướng này là do mối liên hệ văn hóa, lưu ý rằng kể từ những năm 2010, đàn ông Trung Quốc đã tìm các cô dâu ở Nga. Một báo cáo năm 2016 từ phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc đã nêu bật hiện tượng này, cho rằng “một người chồng Trung Quốc và một người vợ Nga là một cặp đôi hoàn hảo.”
“Những lời lẽ hoa mỹ mà chúng ta thấy trong các video TikTok này hoàn toàn giống nhau”, bà Li chỉ ra.
Ngoài ra, các yếu tố kinh tế cũng đóng một vai trò. Khi tăng trưởng kinh tế của Nga chậm hơn Trung Quốc, một số cá nhân Trung Quốc có thể tìm kiếm quan hệ đối tác ở những khu vực kinh tế bất lợi.
Bà Li nhấn mạnh rằng các video TikTok nhắm đến đối tượng khán giả Đông Nam Á có sự góp mặt của phụ nữ Nga có lẽ vì những người sáng tạo của họ tin rằng người xem sẽ đánh giá cao sự chứng thực của nước ngoài đối với Trung Quốc và Singapore.
“Ngoài ra, bằng cách sử dụng những hình ảnh phụ nữ Nga hiện có này (trên phương tiện truyền thông xã hội Trung Quốc), các nhà sản xuất có thể dễ dàng tạo ra các video hơn”, bà nói thêm.