Tổng thống Đài Loan bác tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trong diễn văn Quốc khánh

Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức hôm 10/10 gửi một thông điệp thách thức tới Bắc Kinh, nhấn mạnh rằng Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa “không có quyền đại diện cho Đài Loan”.

“Trung Hoa Dân quốc [tên chính thức của Đài Loan] và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa không phụ thuộc vào nhau”, ông Lại nói trong bài phát biểu Ngày Quốc khánh đầu tiên của ông kể từ khi lên nắm quyền vào tháng 5, đồng thời nói thêm rằng “dân chủ và tự do” đang phát triển mạnh mẽ ở Đài Loan.

Để đáp trả một cách ngấm ngầm trước áp lực quân sự và chính trị ngày càng tăng của Trung Quốc đối với Đài Loan, ông Lại thề quyết “chống lại việc sáp nhập hoặc xâm phạm” chủ quyền của Đài Loan, nhấn mạnh tầm quan trọng của nền dân chủ tự trị nhằm “thể hiện sức mạnh răn đe và đảm bảo hòa bình thông qua sức mạnh”.

Trong khi nhắc lại quyết tâm bảo vệ chủ quyền của Đài Loan, ông Lại cũng bày tỏ mong muốn hợp tác với Trung Quốc trong một loạt các thách thức toàn cầu, bao gồm biến đổi khí hậu và đại dịch toàn cầu.

“Chúng tôi sẵn sàng hợp tác với Trung Quốc để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, chống lại các bệnh truyền nhiễm và duy trì an ninh khu vực để theo đuổi hòa bình và thịnh vượng chung vì hạnh phúc của người dân ở cả hai bên Eo biển Đài Loan”, ông Lại nói trong bài phát biểu của mình.

Đáp lại, Bắc Kinh cáo buộc nhà lãnh đạo Đài Loan cố gắng cắt đứt quan hệ lịch sử giữa Đài Loan và Trung Quốc và cáo buộc ông Lại “quảng bá nhiều phiên bản khác nhau của câu chuyện ‘độc lập của Đài Loan’” thông qua bài phát biểu của mình.

“Bài phát biểu đó một lần nữa phơi bày rằng ông ta đang quyết tâm thúc đẩy ‘độc lập của Đài Loan’ và có ý định xấu là làm gia tăng căng thẳng ở Eo biển Đài Loan vì lợi ích chính trị ích kỷ của mình”, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nói trong cuộc họp báo hàng ngày hôm 10/10.

Bà nói thêm rằng dựa trên “Nguyên tắc Một Trung Quốc” của Bắc Kinh, “Đài Loan chưa bao giờ là một quốc gia và sẽ không bao giờ là một quốc gia, và do đó không có cái gọi là chủ quyền”.

Nhắc đến các cuộc xung đột đang diễn ra ở Trung Đông và Ukraine, ông Lại kêu gọi Bắc Kinh “gánh vác trách nhiệm quốc tế” và đóng góp vào hòa bình, an ninh và thịnh vượng của khu vực và toàn cầu” cùng với Đài Loan.

“Chúng tôi hy vọng rằng Trung Quốc sẽ đáp ứng được kỳ vọng của cộng đồng quốc tế, rằng họ sẽ áp dụng ảnh hưởng của mình và hợp tác với các quốc gia khác để chấm dứt cuộc xâm lược của Nga tại Ukraine và các cuộc xung đột ở Trung Đông”, ông nói.

So với bài phát biểu nhậm chức vào tháng 5, trong đó ông Lại nói rằng tham vọng của Trung Quốc muốn xâm lược Đài Loan sẽ không biến mất, các nhà phân tích cho rằng bài phát biểu của nhà lãnh đạo Đài Loan vào ngày 10/10 “có chừng mực và bình tĩnh hơn”.

“Nếu chúng ta nghĩ lại về bài phát biểu nhậm chức của ông ấy, thì giọng điệu đối kháng đối với Bắc Kinh được coi là có vấn đề hơn nhưng những gì chúng ta thấy trong bài phát biểu của ông ấy hôm nay không có khía cạnh khiêu khích đối với Trung Quốc, mà tôi nghĩ là sự cân bằng tốt để ông ấy đạt được”, ông Lev Nachman, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Đài Loan, nói với VOA qua điện thoại.

Một số chuyên gia Đài Loan cho biết ông Lại đang cố gắng phân biệt Đài Loan với Trung Quốc bằng cách nêu bật các lĩnh vực mà cả hai bên Eo biển Đài Loan có thể hợp tác theo quan điểm của một quốc gia dân chủ toàn cầu.

“Không giống như một số cựu tổng thống Đài Loan, những người chủ yếu tập trung bài phát biểu của mình vào cách nối lại đối thoại với Trung Quốc, ông Lại đã cố gắng nêu bật một số vấn đề toàn cầu cấp bách mà Đài Bắc và Bắc Kinh có thể cùng nhau giải quyết”, ông Wu Se-chih, một chuyên gia về chính trị Trung Quốc tại Đại học Công nghệ Hàng hải Đài Bắc, nói với VOA qua điện thoại.

Khả năng trả đũa quân sự của Trung Quốc

Các chuyên gia tại Đài Loan cho biết chính phủ Trung Quốc vẫn có khả năng đáp trả bằng cách dàn dựng một cuộc tập trận quy mô lớn hoặc triển khai một lượng lớn tài sản quân sự đến các khu vực xung quanh Đài Loan.

“Không có động lực nào để Bắc Kinh làm dịu phản ứng của mình trước nỗ lực thể hiện thiện chí của chính phủ Đài Loan, và quy mô phản ứng quân sự của họ sẽ phụ thuộc vào đánh giá nội bộ của chính phủ Trung Quốc về các thông điệp mà ông Lại đã đưa ra hôm nay”, ông Chen Fang-yu, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Tô Châu ở Đài Loan, nói với VOA trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại.

Trước lễ kỷ niệm Ngày Quốc khánh 10/10, các quan chức an ninh quốc gia của Đài Loan đã cảnh báo rằng Bắc Kinh có thể sử dụng bài phát biểu của ông Lại làm cái cớ để tiến hành thêm một cuộc tập trận theo kiểu phong tỏa xung quanh hòn đảo này. Hôm 8/10, Thủ tướng Đài Loan Trác Vinh Thái đã kêu gọi Trung Quốc kiềm chế.

Theo dữ liệu do Bộ Quốc phòng Đài Loan công bố, Trung Quốc đã triển khai 78 máy bay quân sự và 36 tàu hải quân đến các khu vực gần Đài Loan kể từ ngày 6 tháng 10. Trong số 78 máy bay quân sự của Trung Quốc hoạt động gần Đài Loan, 51 chiếc đã vượt qua đường trung tuyến của Eo biển Đài Loan, vốn từng đóng vai trò là ranh giới phân định không chính thức giữa Đài Loan và Trung Quốc.

Trung Quốc xem Đài Loan dân chủ là một phần lãnh thổ của mình và đã nhiều lần tuyên bố sẽ thống nhất với hòn đảo này bằng vũ lực nếu cần thiết.

Trước bài phát biểu của ông Lại, Phụ tá Ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương Daniel Kritenbrink nói với VOA rằng Washington phản đối những thay đổi đơn phương đối với nguyên trạng của cả hai bên Eo biển Đài Loan và hy vọng những bất đồng giữa Đài Bắc và Bắc Kinh sẽ được giải quyết một cách hòa bình.

Các chuyên gia cho biết Trung Quốc có thể sẽ phản ứng với bài phát biểu của ông Lại ngày 10/10 theo bốn cách khác nhau, bao gồm chỉ trích bằng lời lẽ, trừng phạt kinh tế có mục tiêu đối với hàng hóa Đài Loan, gây hấn quân sự và huy động các quốc gia có cùng chí hướng để chỉ trích những gì họ coi là “sự khiêu khích của Đài Loan” đối với nguyên trạng trên Eo biển Đài Loan.

“Bắc Kinh có quyền kiểm soát leo thang trên Eo biển Đài Loan và họ có thể leo thang căng thẳng quân sự trên Eo biển Đài Loan trong những tuần tới”, ông Wen-ti Sung, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Úc có trụ sở tại Đài Bắc, nói với VOA qua điện thoại.