Các quan chức Việt Nam hy vọng sẽ có chuyến thăm không báo trước của Tổng thống Nga Vladimir Putin tới Hà Nội, có thể sớm nhất là vào tuần tới trên đường ông sang Bắc Kinh để gặp các nhà lãnh đạo Trung Quốc.
Các chuyên gia cho rằng chuyến thăm như vậy sẽ cho phép nhà lãnh đạo Nga chứng tỏ rằng những nỗ lực của phương Tây nhằm cô lập chính phủ Putin vì cuộc xâm lược Ukraine đã thất bại, đồng thời thúc đẩy nỗ lực của Hà Nội nhằm tìm kiếm một trung gian giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Việt Nam cũng dự kiến sẽ tìm kiếm một thỏa thuận vũ khí với đồng minh lịch sử của mình khi các thiết bị quân sự thời Liên Xô của nước này đã lỗi thời quá tuổi thọ sử dụng.
Trong cuộc điện đàm ngày 26/3 năm nay, lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam - Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng - đã gửi lời mời ông Putin đến thăm Hà Nội. Theo Thông tấn xã Việt Nam, “Tổng thống Putin vui vẻ nhận lời mời và đồng ý để hai bên sắp xếp [chuyến thăm] vào thời điểm thích hợp.”
Ông Ian Storey, thành viên tại Viện ISEAS-Yusof Ishak của Singapore, nói với VOA rằng chuyến thăm có thể diễn ra trong tháng này, khi ông Putin dự kiến tới Bắc Kinh để gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Ông Putin đã xác nhận tại đại hội ngày 25 tháng 4 của Liên minh các Nhà công nghiệp và Doanh nhân Nga rằng ông sẽ đến thăm Bắc Kinh vào tháng 5. Ông không cung cấp ngày tháng nhưng Bloomberg dẫn nguồn tin giấu tên cho biết sự kiện sẽ diễn ra vào ngày 15 và 16/5.
“Ông Putin có thể tận dụng cơ hội này để thăm ba đối tác thân thiết nhất của Nga ở châu Á: Trung Quốc, Việt Nam và Triều Tiên”, ông Storey viết trong một email vào ngày 10/4. “Ông Putin sẽ dùng chuyến đi này để gởi tín hiệu cho thế giới rằng chính sách ‘hướng về phương Đông’ vẫn đi đúng hướng và phương Tây đã thất bại trong việc cô lập Nga”.
Cân bằng sức mạnh
Ông Alexander Vuving, giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương ở Honolulu, cho rằng duy trì mối liên hệ chặt chẽ với Moscow là ưu tiên hàng đầu của giới lãnh đạo Việt Nam khi họ cố gắng cân bằng giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới.
Ông nói với VOA hôm 13/4: “Việt Nam phải cân bằng mối quan hệ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, và điều đó giống như bị kẹt giữa một tảng đá và một nơi cứng rắn”.
Ông Vuving cho rằng Bắc Kinh là mối đe dọa đối với sự toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam không chỉ khi nước này lấn chiếm Biển Đông mà còn khi sức mạnh của nước này ngày càng gia tăng trong khu vực. Trong khi Mỹ là đối trọng rõ ràng, Washington lại bị Đảng Cộng sản cầm quyền coi là mối đe dọa đối với chế độ nước này.
“Nga đưa ra một nền tảng trung gian rất tốt cho Việt Nam”, ông Vuving nói. Moscow chia sẻ “mối quan hệ giữa chế độ và các nhà lãnh đạo của họ vẫn gọi nhau là đồng chí”. Hơn nữa, các doanh nghiệp Nga là đối tác quan trọng trong các dự án dầu khí của Việt Nam ở Biển Đông, ông nói.
Ông Storey cho biết cuộc gặp sẽ đặc biệt quan trọng sau khi Hà Nội nâng cấp quan hệ với Washington vào tháng 9 năm 2023 và ông Tập đến thăm Hà Nội vào tháng 12.
“Ông Putin đã được mời đến thăm Việt Nam hai lần”, lần đầu tiên là của Chủ tịch Võ Văn Thưởng vào tháng 10 năm 2023 và một lần nữa vào tháng 3 bởi ông Trọng, ông Storey viết.
“Bây giờ chuyến thăm của Tổng thống [Joe] Biden và ông Tập Cận Bình đã diễn ra, Việt Nam có thể chào đón chuyến thăm của ông Putin vì hai lý do: Thứ nhất, để chứng tỏ rằng Việt Nam theo đuổi một chính sách đối ngoại cân bằng; và thứ hai, để cho Moscow thấy rằng bất chấp chiến tranh ở Ukraine, Nga vẫn là một người bạn có giá trị”.
Vũ khí và nhận thức của công chúng
Ông Nguyễn Thế Phương, một nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học New South Wales Canberra, nói với VOA rằng một thỏa thuận vũ khí với Nga có thể đang được thực hiện.
“Nếu ông Putin đến thăm thì đó sẽ là cơ hội rất tốt để Việt Nam khám phá những khả năng đó bằng cách nào đó họ có thể mua vũ khí từ Nga,” ông Phương nói với VOA ngày 8/4.
Ông Storey viết rằng việc mua các máy bay chiến đấu mới là ưu tiên hàng đầu của Việt Nam “vì số máy bay do Nga sản xuất hiện tại của nước này sắp hết thời gian hoạt động.”
Ông nói: “Chúng tôi không thể loại trừ khả năng mua hàng từ Nga trong tương lai”, đồng thời cho biết thêm rằng bất kỳ cuộc thảo luận nào về các thỏa thuận vũ khí sẽ được giữ kín trong bối cảnh nhạy cảm về việc Nga xâm lược Ukraine.
Theo ông Phương, mặc dù danh tiếng quốc tế của Việt Nam sẽ bị tổn hại nếu tin tức về một thỏa thuận mua bán vũ khí với Nga được công khai nhưng nó có thể sẽ được đa số công chúng Việt Nam ủng hộ.
“Họ sẽ chào đón chuyến thăm sắp tới của ông Putin,” ông nói. “Công chúng Việt Nam vẫn có cảm giác ủng hộ vũ khí Nga - đó là kết quả của cách truyền đạt và tuyên truyền lâu nay.”
Tuy nhiên, sự hỗ trợ đó không phải là phổ quát.
Ông Trần Anh Quân, một nhà hoạt động xã hội ở Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết ông đã phản đối cuộc chiến ở Ukraine ngay từ đầu.
“Nếu hôm nay tôi không phản đối việc Nga xâm lược Ukraine thì sau này nếu Trung Quốc xâm lược nước tôi thì ai sẽ lên tiếng ủng hộ chúng tôi?” ông viết trên ứng dụng nhắn tin Telegram bằng tiếng Việt vào ngày 13/4.
Ông Quân nói với VOA rằng ông đã phải đối mặt với sự phản kháng từ phía Việt Nam vì nỗ lực của ông ủng hộ Ukraine.
“Tháng 3/2022, tôi thành lập trang Facebook Việt Nam Đứng về phía Ukraine (Stand With Ukraine) để phát động chiến dịch ủng hộ người dân Ukraine. Sau đó, tôi in và bán áo thun có khẩu hiệu Việt Nam Đứng về phía Ukraine để quyên tiền gửi đến toà đại sứ Ukraine tại Hà Nội,” ông viết.
“Tháng 10 năm 2022, lực lượng an ninh của Bộ Công an Việt Nam đến nhà bắt và thẩm vấn tôi về quan điểm thân Ukraine. Công an nói thẳng với tôi rằng ‘ủng hộ Ukraine là âm mưu lật đổ nhà nước Việt Nam’.”
Trước những mối đe dọa, ông Quân cho biết, ông đã khép lại sáng kiến hỗ trợ Ukraine.
“Họ dọa sẽ giết tôi nếu gặp tôi ở TP.HCM. Vì vậy, tôi phải đóng cửa cơ sở kinh doanh để được an toàn”, ông cho biết.